مقدمه

انسان براي رشد ذهنی و اجتماعی خود نیاز به تفکر دارد و بازي خمیر مایه تفکر است. بازي همواره و در همیشهي تاریخ وجود داشته است. ازویژگیهاي دوران کودکی، بازي کردن است. بازي شیوهي طبیعی فعالیت در این دوره است. فعالیت آمیخته به بازي قبل از سن سه سالگی شروع میشود و به تدریج گسترش مییابد و حالت ابتکاري و خلاق به خود میگیرد.
بازي فعالیتی طبیعی، لذتبخش و شگفتانگیز است که آن را ازسایر فعالیتهاي کودکان و بزرگسالان متمایز میسازد. بازيوسیلهاي براي بیان احساسات، برقراري روابط، آشکار کردنآرزوها و خودشکوفایی است. بازي فعالیتی طبیعی، لذتبخش وشگفتانگیز است که آن را از سایر فعالیتهاي کودکان وبزرگسالان متمایز میسازد. بازي وسیلهاي براي بیان احساسات،برقراري روابط، آشکار کردن آرزوها و خودشکوفایی است.حضرت رسول اکرم، پیامبر گرامی اسلام (ص) وجود حالت فعال وجوشش را در طفل خردسال، نمایانگر خرد و اندیشهي او دربزرگسالی میدانند. آدلر روانشناس معروف، بر این باور است کههرگز نبایدبه بازيها به عنوان روشی براي اتلاف وقت نگاه کرد.به اعتقاد پیاژه بازي اساسآ یکی ساختن خود با واقعیت است. اگربتوانیم بازي کودك را درك کنیم مسلماَ قادر خواهیم بود کهافکار و عواطف آنهارا بشناسیم. به طور کلی می توان گفت کهسهم عظیمی از تجارب و هویت کودك از طریق بازي کسبمی شود.

فواید بازي درمانی

رشد جسمانی:

فعالیتهایی که کودك به عنوان بازي انجام میدهد در پرورشنیروي بدنی و حواس او تأثیر زیادي دارند. و از این طریق حواسبینایی، شنوایی و لامسهي او پرورش مییابند. همچنین بازي ازنظر فیزیولوژیکی مکانیزمهاي داخل بدن مانند گردش خون،تنفس, اعصاب، هضم و جذب را تنظیم و تقویت جسمانی کودكرا تضمین میکند.همینطور بازي فرصتها و زمینههایی براياستفاده از زبان و مکالمه فراهم میکند و باعث به کار گرفتنذهن در موقعیتهاي تخیلی و تصوري میشود و راهبردهايمعمولاَ کودکان سالم از نیروي زیادي برخوردارند که آن را دربازي مصرف میکنند و اگر این نیروي اضافی کودك صرف نشودو به حالت سرکوب شده در جسم کودك ذخیره شود، در اوناآرامی، عصبانیت، بدخلقی و پرخاشگري ایجاد میکند.به اعتقاد روانشناسان بازي به کودك فرصت میدهد کهتوانایی هاي جسمانیش را در مقایسه با معیارهاي خود و دیگرانآزمایش کند. کودکان براي افزایش رشد هماهنگی حرکتیحداقل، تمرین بدنی را لازم دارند و بسیاري از بازيهایی کهمستلزم فعالیتهاي عضلانیاند این تمرین بدنی را تداركمی بینند.

رشد اجتماعی :

بازي وسیلهاي براي پرورش روح و سببی براي سرور و انبساطکودکان است. در سایه آن، صفات اخلاقی و اجتماعی فراوانی رامیتوان به او آموخت و نیز میتوان روح همکاري، دوستی،صمیمیت، فرماندهی و انضباط را در او پدید آورد.کودك در خلال بازي به کشف محیط اطراف میپردازد و ازطریق بازي نخستین گامها را براي اجتماعی شدن برمیدارد،همکاري و تشریک مساعی با گروه را یاد میگیرد. و نحوهيپذیرش توسط افراد گروه را میآموزد.بازي باعث رشد جنبهي اجتماعی شخصیت کودك میشود. کودكدرخلال بازي گروهی مفاهیم اجتماعی مانند نوبت گرفتن، صبر وحوصله نشان دادن، احترام به حقوق دیگران، اعتماد به نفس پیداکردن، پیروزي و شکست را فرا میگیرد.هارلوك معتقد است: کودك در بازي با همبازيهاي خود یادمی گیرد که چگونه با افراد غیر اعضاي خانواده خود روابطاجتماعی برقرار کند و چگونه مشکلاتی را که از این نوع رابطه بهوجود میآید را حل کند.در ضمن بازي با کودك میتوان به او درس اخلاق داد، ضوابط ومقررات را به او تفهیم کرد، قواعد زندگی را به او آموخت و از اوعملاَ خواست که رعایت حال جامعه کند و اصول و ضوابط موردقبول جامعه را پذیرا گردد.افزون بر این بازي در گروه، در پرورش وجدان فردي نقشعمده اي را ایفا میکند و با تعیین حدود آزادي او، نابسامانی-هایش را سر و سامان میدهد و او را آماده پذیرش عقل و انضباط میکند.

رشداخلاقی:

در طریق اصلاح و بازسازي کودکان هرگز توفیقی نخواهد بود،مگر آنگاه که با او همدم و رفیق شویم و یکی از راههاي همدمیبا کودك، بازي با اوست؛ طفل در سایه انس و الفتی با مربیبرقرار میکند، تحت تأثیر او قرار میگیرد در همان راهی گام برمیدارد که دوست و همدم او قدم بر میدارد.ما براي بازسازي کودکان نیاز داریم که به او نزدیک شویم، و درحین این انس و الفت مشکلات و نگرانیهاي او را کشف کنیم وبازي، ما را در رسیدن به این هدف کمک میکند.بازي یکی از راههایی است که مفاهیم و ارزشهاي اخلاقی را بهکودکان منتقل میکند. یعنی رفتارهاي خوب را از رفتارهاي بدجدا میکند. گرچه کودك در خانه و مدرسه با ارزشهاي اخلاقیآشنا میشود، اما درونی شدن و تثبیت معیارهاي اخلاقی در خانهو مدرسه هرگز به اندازهي بازي قوي نیست. کودك درمییابد کهاگر بخواهد در بازي فرد قابل قبول به حساب آید، باید درستکار،باحقیقت، مسلط به خود و با انصاف و عادل باشد. او همچنینمیفهمد که همبازيهایش نسبت به خطاهاي وي در بازي بسیارکمتر از والدینش شکیبا هستند.بنابراین یاد میگیرد که اصول اخلاقی را هنگام بازي نسبت بهمحیط خانه و مدرسه به طور کاملتر رعایت کند.

رشد آموزشی و تربیتی:

کودکان در خلال بازيها به ویژه بازيهاي آموزشی به مفاهیمذهنی جدیدي دست مییابند و مهارتهاي بیشتر و بهتري راکسب میکنند.در خلال بازي، مطالب آموختنی، بدون فشار و با میل و رغبتفراگرفته میشوند و به همین علت، برخی مربیان معتقدند کهباید هرگونه مطلب درسی را باید فقط همراه با بازي به کودکان آموخت.

رشد عقلانی:

شواهد نشان میدهد میان بازي و رشد شناختی رابطهايتنگاتنگ وجود دارد. تحقیقات انجام شده نشان دهندهي رابطهيمثبت بین بازي و نمرهي آزمونهاي هوشی میزان شده است. اینبررسیها حاکی از افزایش مهارتها در برنامهریزي، توانایی حلمسئله، مهارت در وضعیت تحصیلی، آفرینندگی و تفکر واگرا،دست یافتن به دور اندیشی، بهبود حافظه و رشد زبان است.بر این باور (ACEI) انجمن جهانی تعلیم و تربیت دوران کودکیاست که بازي، رفتاري طبیعی و توانمند است که در رشد کودكنقش ایفا میکند و تأکید دارد که هیچ یک از برنامههاي آموزشبزرگسالان نمیتواند جایگزین مشاهده، فعالیت و دانش مستقیمخود کودك شود.بنا بر نظر پیاژه ( 1964 )، ذهن کودك وقتی به خوبی تحولمییابد که فعال باشد.کودك فقط چیزهایی را خوب فرا میگیرد که از راه مشاهده،تعمق، تجربه و فعالیت شخصی آموخته باشد. در این میانبازي هاي کودکان، بازيهاي سازمان یافته و هدایت شده وبازي هاي آزاد نقشی مهم در تسریع و تقویت تواناییهاي ذهنیآنها ایفا میکند.

رشد خلاقیت:

بسیاري چنین میپندارند که آفرینندگی (ابداع) یک خصیصهيذاتی است در حالی که امروزه ثابت شده است که میتوان آن را باکاربرد اصول و تکنیکهاي معینی مانند طراحی، بازيهاي متنوعو کاربرد مدام حافظه پرورش داد.

ارزش درمانی بازي:

براي درك بیشتر دنیاي کودکان، میتوان آنها را در هنگام بازيمورد مشاهده قرارداد. کودکان بوسیله بازي، احساسات، ناکامی هاو اضطرابها و ترسهاي خود را بیان میدارند. از این رو بازيبراي درمانگران وسیلهاي مناسب است تا به دنیاي کودکان راهیابند. و آنان را بیشتر و بهتر بشناسند و به مشکلات پی ببرند.امروزه به کمک این شیوه و تدارك بازيهاي ضروري و تشکیلجلسات بازي براي کودکان، رفتارهاي آنان را زیر نظر میگیرند و
ضمن دستیابی به ریشهي مشکلات کودکان، به درمان آنانمی پردازند.به گفتهي آکسلاین، بازي وسیله طبیعی کودك براي بیان خوداست. کودکان اغلب برخلاف بزرگترها نمیتواند مشکلات خود رااز طریق صحبت کردن بیان کنند و بازي موقعیتی است که بهکودك داده میشود تا احساسات و مشکلات خود را بروز دهد.

تأثیر بازي بر تسکین کودك:

در هنگام بازي، ناراحتیها و عقدههاي کودکاز میان میروند، اوغم و اندوه خود را فراموش میکند و به آرامش و سکوت دستمییابد. به علاوه کودك در ضمن بازي گروهی احساس میکندمیان جمع پذیرفته شده است و دیگران برایش ارزش و اعتباريقائلند، او را هم به حساب میآورند و این خود مایه تعدیئل و آرامش اوست.بنابراین با توجه به اینکه واحد بازي درمانی مرکز مشاوره وخدمات روان شناختی امام حسین (ع) مورد استقبال بی نظیروالدین جهت رفع مشکلات کودکان خود از جمله: بیش فعالی،کمبود توجه و تمرکز، پرخاشگري،کمرویی، خودخواهی و احساستملک، حسادت، مشکلات گفتاري، مشکلات حسی و حرکتی و ...قرار گرفته است، لذا از والدین عزیز و گرامی دعوت می شود درصورت تمایل به واحد بازي درمانی این مرکز مراجعه نمایند. امیدآنکه بتوانیم خدمتگزار شما و فرزندان دلبندتان در راستاي ارائه خدمات روان شناختی و بازي درمانی باشیم.